Leszcz

Leszcz europejski, czyli leszcz słodkowodny, leszcz brunatny, leszcz karpiowy lub leszcz spocony (Abramis brama), to gatunek ryb z rodziny karpiowatych. Dziś uważany jest za jedyny gatunek należący do rodzaju Abramis.

Obszar występowania i środowisko

Naturalne środowisko leszcza obejmuje Europę na północ od Alp, Pirenejów i Bałkanów. Występuje aż do Morza Kaspijskiego, Czarnego i Aralskiego. Leszcz zamieszkuje stawy, jeziora, kanały i powolne rzeki.

Charakterystyka leszcza

Długość leszcza wynosi zazwyczaj od 30 do 55 cm, ale zdarzają się okazy nawet do 75 cm. Waga tego gatunku waha się między 2 a 4 kg. Maksymalna długość wynosi 90 cm, a rekordowa waga to około 9,1 kg.

Ciało leszcza jest bocznie spłaszczone z wysokim grzbietem, a usta są lekko wysuwane. Kolor ryby to srebrzysto-szary, ale starsze okazy mogą mieć odcień brązowy. Płetwy mają kolor szary do czarnego, ale nigdy czerwonawy.

Ryby o podobnym wyglądzie

Najłatwiej można pomylić leszcza z leszczem srebrzystym lub białym (Blicca bjoerkna), zwłaszcza u młodych ryb. Najpewniejszą metodą rozróżnienia tych gatunków jest zliczenie rzędów łusek pomiędzy pierwszym promieniem płetwy grzbietowej a linią boczną. Leszcz srebrzysty ma mniej niż 10 rzędów łusek, podczas gdy leszcz zwykły ma 11 lub więcej. Czerwonawy odcień płetwy piersiowej leszcza srebrzystego jest diagnostyczny. Leszcz, jak inne karpiowate, może się krzyżować z innymi gatunkami, a mieszanki z płocią (Rutilus rutilus) bywają trudne do rozróżnienia.

Siedlisko

Leszcz zwykle zamieszkuje rzeki, zwłaszcza ich dolne partie, oraz jeziora i stawy bogate w składniki odżywcze, z mulistym dnem i obfitością glonów. Może też żyć w słonawych wodach morskich.

Zachowania żywieniowe

Leszcz tworzy ławice blisko dna. W nocy może żerować blisko brzegu, a w czystych wodach z piaszczystym dnem w ciągu dnia można zauważyć żerowiska. Wysuwane usta ryby pomagają jej w poszukiwaniu larw ochotkowatych, robaków Tubifex, małży i ślimaków. Leszcz spożywa także rośliny wodne i plankton.

W mętnych wodach leszcz może występować w dużych ilościach, co prowadzi do braku pokarmu żyjącego na dnie, jak np. ochotkowate. W takiej sytuacji leszcze muszą zdobywać pokarm filtrując go za pomocą swoich skrzelowych grzebieni, a głównym pożywieniem stają się rozwielitki. W miarę wzrostu ryby, grzebienie skrzelowe oddzielają się od siebie, co utrudnia łapanie małych ofiar, co sprawia, że leszcz nie dorasta większy niż 40 cm. Jeśli leszcz jest niedożywiony, może rozwinąć się u niego tzw. „grzbiet noża”, czyli ostry brzeg wzdłuż grzbietu.

Tarło

Leszcz odbywa tarło od kwietnia do czerwca, kiedy temperatura wody wynosi około 17°C. W tym czasie samce zakładają terytoria, na których samice składają od 100 000 do 300 000 jaj na roślinach wodnych. Narybek wykluwa się po 3-12 dniach i przyczepia się do roślin wodnych specjalnymi gruczołami adhezyjnymi, aż do momentu zużycia żółtka.

Młode ryby ze względu na swój smukły kształt często nie są rozpoznawane jako leszcze, ale można je rozpoznać po płaskim ciele i srebrzystym kolorze. Na tym etapie ryby są pelagiczne, ale po kilku miesiącach nabierają typowego kształtu ciała i zaczynają żyć na dnie. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 3-4 lat.

Wędkarstwo

Leszcz słodkowodny nie jest zazwyczaj łowiony w celu konsumpcji. Jest popularny wśród wędkarzy sportowych i zawodowych. Leszcze nie stawiają jednak tak dużego oporu jak wiele innych gatunków ryb występujących w Wielkiej Brytanii, ze względu na swój płaski, dyskowaty profil. Leszcz zjada większość przynęt, zwłaszcza kukurydzę cukrową, robaki/robaczki, czy kulki proteinowe.

Można łowić leszcza w rzekach lub jeziorach, używając zanęty, aby przyciągnąć ławice. Nie są to ryby płochliwe. Inną stosowaną techniką jest łowienie spławikowe na dnie lub z koszyczkiem wypełnionym przynętą na większych rzekach i jeziorach.

Rekordy wędkarskie

Od 2022 roku aktualny rekord świata w połowie leszcza na wędkę wynosi 10,32 kg (22,8 funta), a rekordzista złowił go w Wielkiej Brytanii. Ten wynik pokazuje, jak duże okazy leszczy można złowić, choć takie wielkie ryby nie są spotykane często.

Ochrona gatunku i wpływ na ekosystem

Leszcz jest gatunkiem o szerokim zasięgu występowania i nie jest zagrożony wyginięciem. Mimo to, w niektórych krajach, gdzie liczebność populacji jest mniejsza, wprowadza się lokalne regulacje dotyczące połowów. Należy zwrócić uwagę na wprowadzanie gatunków obcych lub uwalnianie ryb do środowiska, gdyż może to prowadzić do problemów ekologicznych i zmniejszenia populacji innych gatunków ryb.

W ekosystemach słodkowodnych leszcz pełni rolę konsumpcyjną, wpływając na populacje organizmów, które stanowią jego pokarm. Duże leszcze mogą również pełnić funkcję drapieżnika dla mniejszych ryb i bezkręgowców. Ich obecność w zbiornikach wodnych może wpływać na strukturę i funkcjonowanie ekosystemu, przyczyniając się do utrzymania bioróżnorodności i równowagi w środowisku wodnym.

Hodowla leszcza

W niektórych krajach, w tym w Polsce, leszcze są hodowane w stawach rybnych jako ryby konsumpcyjne. Ze względu na swoje preferencje żywieniowe, leszcze dobrze nadają się do hodowli w stawach z bogatym życiem dennym. Ryby te osiągają odpowiednią wielkość do konsumpcji już po kilku latach hodowli.

Hodowla leszczy jest również ważna w celach repopulacji naturalnych zbiorników wodnych, zwłaszcza tam, gdzie populacje tych ryb są zagrożone. W takich przypadkach ryb hodowlanych wprowadza się do środowiska, by zwiększyć liczebność populacji i zapewnić dalszą egzystencję gatunku.

Podsumowując, leszcz jest ciekawym gatunkiem ryb słodkowodnych, który odgrywa ważną rolę w ekosystemach, w których występuje. Chociaż nie jest poławiany głównie w celu spożycia, to jego wartość dla wędkarstwa sportowego i zawodowego jest nieoceniona. Dbałość o zachowanie populacji leszczy i odpowiednie zarządzanie zasobami rybnymi są kluczowe dla utrzymania bioróżnorodności i równowagi w ekosystemach wodnych.